مالیات سرقفلی

مفهوم سرقفلی برای اولین بار، در قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶ مورد بررسی قرار گرفت. مطابق این قانون، اگر فردی ملکی تجاری را اجاره کرده و کسب و کار آن شهرت می یافت، مشمول حق سرقفلی بود. این شهرت معمولا با معیارهایی نظیر جذب مشتری، شناخت در محل و تقدم در اجاره، قابل سنجش است. در قانون سال ۱۳۵۶، امتیاز مذکور با عنوان حق کسب و پیشه تعریف شد. اما در سال ۱۳۷۶، با تغییراتی مواجه شده و نام آن به حق سرقفلی تغییر پیدا کرد.

اطلاع از نحوه محاسبه مالیات سرقفلی برای تمامی مالکان و دارندگان حائز اهمیت است. زیرا طبق قانون مالیات های مستقیم، اشخاص هنگام واگذاری حق سرقفلی هم باید مالیات آن را پرداخت کنند. مبلغ و میزان حق واگذاری سرقفلی به عوامل گوناگونی وابسته بوده و برای املاک مختلف، متفاوت است. اگر چه تا حد زیادی بستگی به عرف دارد و بر اساس آن تعیین می شود. به هر حال پس از تعیین حق سرقفلی، باید ۲ درصد آن به عنوان مالیات پرداخت شود. در این مقاله نحوه محاسبه این نوع مالیات و جدول مالیات بر سرقفلی را بررسی خواهیم کرد.

یکی از انواع متداول مالیات های مستقیم، مالیات بر سقفلی است. سرقفی یا حق کسب و پیشه، امتیازی است که جهت حمایت از مستاجران املاک در نظر گرفته می شود. اگر شخصی ملکی را اجاره کرده و کسب و کاری را در آن رونق دهد، مشمول حق سرقفلی خواهد شد. بنابراین هنگام تخلیه ملک، می تواند امتیاز آن را به دیگری واگذار کند. در این گونه موارد، باید مالیات واگذاری حق سرقفلی پرداخت شود. در همین راستا، این سوال مطرح می شود که مالیات سرقفلی به کدام املاک تعلق می گیرد.

دقت داشته باشید که طبق قوانین مالیاتی، مالیات کسب و پیشه یا سرقفلی فقط به املاک تجاری تعلق می گیرد. بنابراین اجاره املاک مسکونی حقی تحت عنوان حق سرقفلی ایجاد نمی کنند. از این رو واگذاری آن ها هم نیاز به پرداخت مالیات ندارد. حتی همه املاک تجاری هم مشمول مالیات کسب و پیشه نیستند. بلکه این نوع مالیات به ملک تجاری در حال استفاده و بهره برداری تعلق می گیرد. از این رو ساختمان های تجاری که نیمه ساخته هستند هم مشمول مالیات کسب و پیشه یا سرقفلی نمی شوند.

با توجه به توضیحاتی که در بخش قبل ارائه دادیم، اکنون شناخت مناسبی از مالیات بر سرقفلی به دست آورده اید. هم چنین، می دانید که مالیات مذکور فقط به املاک تجاری تعلق گرفته و مشمول ملک مسکونی نمی شود. موضوع مهم دیگر، مبلغ و میزان مالیات تعیین شده جهت سرقفلی است. در همین راستا، بسیاری از مردم در پی مشاهده و بررسی جدول مالیات بر سرقفلی هستند. در این رابطه باید بگوییم که مالیات در نظر گرفته شده برای حق سرقفلی، میزان مشخص و ثابتی است. به عبارت دیگر، درصدی از مبلغ واگذاری آن را شامل می شود.

طبق قانون مالیات های مستقیم، مالیات تعیین شده جهت این امر برابر ۲ درصد مبلغ واگذاری حق سرقفلی است. بنابراین حق سرقفلی ملک تجاری به هر قیمتی که واگذار شود، باید ۲ درصد آن به عنوان مالیات پرداخت شود. این میزان برای انواع مختلف املاک تجاری یکسان بوده و ثابت است. فرقی هم ندارد که شخص مستاجر چه کسب و کاری را در ملک تجاری ایجاد کرده باشد. بنابراین در پاسخ به این سوال که مالیات سرقفلی چند درصد است، باید بگوییم که ۲ درصد ارزش واگذاری آن است.

موضوع مهم برای بسیاری از کسبه و دارندگان حق سرقفلی، آگاهی از نحوه محاسبه مالیات آن است. همان طور که در بخش قبل توضیح دادیم، مالیات تعیین شده ۲ درصد از ارزش واگذاری حق کسب و پیشه خواهد بود. بنابراین شخص مستاجر پس از تعیین مبلغ واگذاری امتیاز سرقفلی، باید ۲ درصد آن را به عنوان مالیات پرداخت کند. بنابراین محاسبه مالیات سرقفلی و تنظیم اظهارنامه بر همین اساس انجام می گیرد. به این ترتیب اگر مبلغ واگذاری سرقفلی مشخص شود، محاسبه میزان مالیات آن کاملا ساده خواهد بود.

نکته قابل توجه جهت تعیین مقدار نهایی مالیات کسب و پیشه، مشخص کردن مبلغ واگذاری حق سرقفلی است. در این رابطه باید بگوییم که حق سرقفلی برای املاک تجاری مختلف، متغییر است. این میزان به عوامل گوناگونی بستگی دارد. میزان جذب مشتری و شهرت مغازه یا ملک تجاری، یکی از مهم ترین عوامل است. اما در مجموع، تعیین مبلغ حق فروش سرقفلی تا حد زیادی بستگی به عرف دارد. بنابراین جهت تعیین مبلغ فروش حق سرقفلی و مالیات آن، می توان به مبلغ فروش سرقفلی اماکن نزدیک به محل استناد کرد.

معمولا در مواردی که برای معامله حق کسب و پیشه ارزشی تعیین نمی شود، از اماکن تجاری نزدیک استفاده می شود. به این صورت که محاسبه مالیات سرقفلی بر اساس ارزش معاملاتی سرقفلی نزدیک ترین محل مشابه انجام می گیرد. در مواردی هم که امکان محاسبه ارزش سرقفلی و مالیات آن دشوار باشد، کارشناسان اداره مالیات ارزش آن را تعیین می کنند. این فرایند بر اساس اطلاعات مالیاتی موجود از اماکن تجاری مشابه و بررسی عرف محل انجام می گیرد.

مالیات بر سرقفلی یا حق کسب و پیشه، به املاک تجاری از جمله مغازه ها تعلق می گیرد. بنابراین صاحبان مغازه در املاک استیجاری، عمدتا مشمول حق سرقفلی بوده و باید مالیات آن را پرداخت کنند. فرقی هم ندارد که مغازه در چه حوزه ای فعالیت داشته باشد. اگر صاحب آن بتواند با مشتری مداری و ارائه محصولات مناسب شهرت کسب کند، مشمول حق سرقفلی خواهد شد. طبق جدول مالیات بر سرقفلی، میزان مالیات برای حق واگذاری حق سرقفلی مغازه ها ۲ درصد ارزش واگذاری آن است. بنابراین صاحب امتیاز در صورت تمایل به واگذاری، باید مالیات آن را بپردازد.

همان گونه که از ابتدای مطلب بیان کردیم، مالیات بر سرقفلی مربوط به املاک تجاری است. بنابراین افرادی که نسبت به اجاره ملک تجاری اقدام می کنند،‌ می توانند این حق را به دست آورند. در ادامه هم امکان واگذاری آن به غیر را خواهند داشت. در این صورت، مشمول مالیات سرقفلی ملک تجاری بوده و باید با تنظیم اظهارنامه، آن را پرداخت نمایند.

مبلغ مالیات بر سرقفلی هم ۲ درصد ارزش تعیین شده برای حق سرقفلی است. بنابراین هر چه ارزش این امتیاز بیش تر باشد، میزان مالیات آن هم بالاتر خواهد بود.

موضوع مهم دیگر برای بسیاری از فعالان اقتصادی، وضعیت مالیات کسب و پیشه برای املاک اداری است. قبل از هر چیز، این سوال مطرح می شود که آیا املاک اداری هم مشمول مالیات بر سرقفلی می شوند یا خیر. در صورتی که مشمول مالیات هستند، نحوه محاسبه آن به چه صورت است.

در این رابطه باید بگوییم که املاکی که در دسته ساختمان های مسکونی، تجاری یا صنعتی نباشند، تجاری خواهند بود. طبق قانون مالیات های مستقیم، مالیات بر سرقفلی مخصوص املاک تجاری است. بنابراین نیاز به محاسبه مالیات سرقفلی و پرداخت آن برای املاک اداری وجود ندارد.

املاک تجاری شامل ساختمان ها و زمین های تجاری هستند. در همین راستا، این سوال مطرح می شود که آیا زمین تجاری هم مشمول مالیات بر سرقفلی است یا خیر. در این رابطه باید بگوییم که مالیات مربوط به سرقفلی، همه املاک تجاری را هم شامل نمی شود. بلکه فقط به ساختمان هایی تعلق می گیرد که در حال استفاده و بهره برداری هستند. بنابراین زمین تجاری ساختمانی نداشته باشد، در جدول مالیات بر سرقفلی قرار نمی گیرد.

ذکر این نکته الزامی است که حتی املاک تجاری و ساختمان های نیمه ساخته هم مشمول مالیات بر سرقفلی نمی شوند. بنابراین اگر شخصی دارای زمین تجاری باشد، لزومی به ثبت اظهارنامه جهت مالیات بر سرقفلی نخواهد داشت.

مالیات سرقفلی به عهده کیست

تا این جای کار، توضیحات لازم را در رابطه با مالیات حق سرقفلی و نحوه محاسبه آن ارائه دادیم. اما سوال دیگری که مطرح می شود، این است که مالیات سرقفلی بر عهده کیست. ماده ۵۹ قانون مالیات های مستقیم، به این مطلب پرداخته و طرف مالیات دهنده را مشخص کرده است. مطابق این ماده از قانون مالیاتی، پرداخت مالیات مذکور بر عهده شخص مالک یا دارنده سرقفلی است. در واقع دلیل پرداخت مالیات، درآمدی است که شخص مالک یا دارنده سرقفلی از واگذاری آن به دست می آورد.

البته گاهی اوقات طرفین خریدار و فروشنده بر سر پرداخت مالیات کسب و پیشه به توافق می رسند. در این صورت، همان توافق شکل گرفته بین آن ها ملاک عمل قرار می گیرد. برای مثال، ممکن است طرفین به توافق برسند که مالیات سرقفلی توسط خریدار پرداخت گردد. در این گونه موارد، هیچ گونه مانع قانونی وجود ندارد و مهم این است که مالیات پرداخته شود. در غیر این صورت، شخص انتقال دهنده یا دارنده امتیاز سرقفلی موظف به پرداخت مالیات آن خواهد بود. 

اعتراض به مالیات سرقفلی

نحوه محاسبه مالیات سرقفلی، به صورت واضح در قانون مالیات های مستقیم بررسی شده است. بر این اساس، باید ۲ درصد از ارزش واگذاری حق سرقفلی به عنوان مالیات پرداخت شود. بنابراین در صورت تعیین مبلغ واگذاری حق سرقفلی، مالیات آن بر همان مبنا محاسبه می گردد. اما اگر این میزان مشخص نباشد، ممکن است کارشناسان سازمان امور مالیاتی خود جهت محاسبه مالیات اقدام نمایند.

به هر حال در صورتی که افراد نسبت به مالیات تعیین شده اعتراض داشته باشند، می توانند درخواست خود را مطرح کنند. جهت این امر، باید به یکی از شعب سازمان امور مالیاتی مراجعه کنید.